درس انتظار در مکتب باقرالعلوم

مهدویت در کلام امام باقر (علیه السلام)

معرفی اجمالی

امام محمد باقر علیه السلام در سوم صفر سال (57 ه‍.ق) در مدینه متولد شد و نسبش از هر دو سو، علوی و فاطمی است؛ زیرا پدرش، امام سجاد علیه السلام، پسر امام حسین علیه السلام و مادرش

، ام‌عبدالله، دختر امام حسن مجتبی علیه السلام بود.[1]

 

امام باقر علیه السلام، حدود چهار سال از دوران امامت جدش، امام حسین علیه السلام و حدود 37 سال از دوران امامت پدر بزرگوارش را درک کرد، آن حضرت در حادثة عاشورا حضور داشته، در این‌باره می‌فرماید: «من چهار ساله بودم که جدم ، امام حسین علیه السلام را کشتند و شهادت وی و آن‌چه در آن وقت به ما رسید به یاد دارم.»[2]

امام محمد بن علی بن الحسین علیه السلام با کنیة ابوجعفر و لقب‌های هادی، شاکر، امین، صابر و شبیه، به دلیل شباهت به پیامبر صلی الله علیه و آله[3] معروف بود و مشهورترین لقب وی، باقر بود؛ چرا که رسول خدا صلی الله علیه و آله به روایت جابر، او را باقرالعلوم نام نهاد و در این‌باره فرمود: «او علم را به تمام و کمال می‌شکافد.»[4] در ادعیه و زیارات نیز، لقب آن حضرت را به صورت «باقر‌العلم بعد النبی و باقر علم النبیین» می‌خوانیم، امام باقر علیه السلام، سرانجام در (سال 114ه‍.ق)‍ در شهر مدینه به شهادت رسید و در قبرستان بقیع، کنار پدر و جدش امام حسن علیه السلام به خاک سپرده شد.

ارزش ولایت علی (ع)

 

حدیث فوق العاده از امام صادق علیه السلام در مورد ولایت

 

قال الصادق علیه السلام :

ولایتی لعلی بن ابی طالب علیه السلام أحب إلی من ولادتی منه لأن ولایتی لعلی بن ابی طالب فرض و ولادتی منه فضل.

ولایت امیر المومنین علیه السلام برای من بهتر است از اینکه فرزندش هستم زیرا ولایت داشتن از آن حضرت واجب است ولی ولادت من از آن حضرت فضل است...

بحارالانوار ج 39 ص 299_ مستدرک سفینه بحار ج 10 ص 461

 (( عن الصادق علیه السلام: وِلایَتی‏ لِعَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام أحَبُ‏ إلَیَ‏ مِن وِلادَتی مِنهُ؛ لِأَنَّ وِلایَتی لَهُ فَرضٌ، ووِلادَتی مِنهُ فَضلٌ )) .
نسبت ولایتی خود با علی بن ابی طالب علیه السلام را از نسبت ولادتی خود با او، بیشتر دوست دارم ؛ چون ولایت او بر من فریضت است و ولادتم از او فَضیلت!
این روایت از روایات بسیار زیبا و آموزنده است. ائمه اطهار علیهم السلام نسبت به وجود مبارک امیرالمؤمنین علیه السلام هم فریضه ولایت داشتند و هم فضیلت ولادت ولی ولایت نزد آنها بسیار مهم تر بود چون واجب با مستحب قابل مقایسه نیست و فاصله زیادی از هم دارند. این روایت ریشه در این آیه دارد: « إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ ».

این آیه دلالت دارد بر اینکه خداوند متعال ولی و سرپرست جامعه است و بعد از خدا، پیامبر صلی الله علیه و آله و بعد مؤمنینی که مقیّدند به اقامه نماز و دادن صدقه در حال نماز که اشاره دارد به خاتم بخشی حضرت علی علیه السلام در حال نماز. خلیفه دوم بارها در حال رکوع صدقه داد که آیه ای هم برای او نازل شود ولی چیزی نازل نشد.
نکته دیگر آنکه امتیاز و فضیلت انسان ها به یکدیگر به نسب نیست بلکه به تقواست: « إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ ».

و معیار تقوا هم ولایت اهل بیت علیهم السلام است. اگر ولایت نباشد سایر اعمال هم هباء است.

حشر حیوانات در قیامت

 

محشور شدن حیوانات در قیامت

 

مسأله قیامت و چگونی محشور شدن موجودات از مسائل مهمّ معاد است زیرا هیچ انسانی دوست ندارد از سرنوشت خود بعد از این دنیا بی‌خبر باشد. حیوانات، در بسیاری جوانب زندگی انسان نقش دارند و یکی از سؤالات در مورد قیامت مسأله بودن یا نبودن حیوانات است. این مسأله از زوایای مختلفی اهمّیت دارد که به آن می‌پردازیم.

سفارش به دعا

 

امام صادق (علیه السلام):
علیکم بالدعاء، فانکم لاتقربون الى الله بمثله ، و لا تترکوا صغیرة لصغیرها اءن تدعوابها، ان صاحب الصغار هو صاحب الکبار؛
شما را سفارش مى کنم به دعا کردن ، زیرا با هیچ چیز به مانند دعا به خدا نزدیک نمى شوید. و دعا کردن براى هیچ امر کوچکى را، به خاطر کوچک بودنش رها نکنید، زیرا حاجتهاى کوچک نیز به دست همان کسى است که حاجتهاى بزرگ به دست اوست .

اهتمام به نماز اول وقت

 

این احتمال، کوچک نیست!

قال الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : إذا صَلَّیتَ صلاةً فَریضَةً فَصَلِّها لِوَقتِها صلاةَ مُوَدِّعٍ یَخافُ أن لا یَعودَ إلَیها أبداً

 ( امالی ، ص 329  )

اولاً نماز را در وقت آن بجا بیاور ! مراد از وقت فضیلت است. ثانیاً : نماز را همانند نمازِ کسی بخوان که با نماز وداع می کند، مثل این که آخرین نمازی است که می خوانی . فرض کنید ما مشغول خواندن نماز ظهر هستیم، آیا این احتمال نیست که این آخرین نماز ما باشد؟ این احتمال، کوچک نیست و احتمال کمی هم نیست! بعضی ها نشسته بودند، حرف می زدند، گعده کرده بودند، همان جا عزرائیل آمد و قبض روحشان کرد! بعضی ها روی منبر بودند، مشغول صحبت بودند ، بعضی ها سر سفرة غذا بودند. در همة این احوالاتی که من و شما در شبانه روز در آن احوال هستیم ، احتمال حضور جناب عزرائیل وجود دارد. بنا براین این احتمال ، احتمال کمی نیست . اگر کسی اقبال همراهش باشد که این اتفاق در حال نماز بیفتد ، این خیلی خوب است. بر خلاف کسی که... خدای ناکرده در حال معصیت خداست، در آن حال از دنیا می رود که این اتفاق نامطلوبی است، خداوند ماها را از آن محفوظ بدارد. لکن چون این احتمال هست، پس نماز را آنچنان بخوانیم که گویی داریم با نماز وداع می کنیم... مثل کسی که می ترسد هرگز فرصت نماز خواندن پیدا نکند.

[ شرح حدیث از امام خامنه ای مدظله العالی در مقدمه درس خارج ، 15/02/1394 ]

اداب تلاوت قرآن

 

آداب تلاوت قرآن چیست؟
 

براى تلاوت قرآن، آداب خاصّى هست از جمله:
۱. در حال طهارت و با وضو به تلاوت قرآن بپردازید.
۲. در حالى که مسواک کرده ‏اید قرآن را تلاوت کنید.
۳. با صوت زیبا تلاوت کنید.
۴. با جَهر متوسّط بخوانید؛ نه با صداى آهسته باشد و نه با صداى بسیار بلند.
۵. در حال تلاوت، با اَدَب و با طمأنینه و رو به قبله باشید؛ چه نشسته و چه ایستاده و اگر نشسته مى ‏خوانید، تکیه نکنید.
۶. از روى «مصحف» تلاوت کنید، که نگاه در «مصحف» و تلاوت از روى آن آثار خاصّى دارد و در روایات روى این موضوع تأکید شده است.
در روایتى از رسول اکرم‏ صلى الله علیه وآله نقل شده است: «لیس شى‏ء أشدّ على الشّیطان من القرائة فى المحصف نظراً[۱] چیزى براى شیطان سخت‏تر و کوبنده ‏تر از تلاوت قرآن نیست، آن هم از روى مصحف و با نگاه کردن در آن».

۷. قبل از شروع بگویید: «أستعیذ باللَّه السّمیع العلیم من الشّیطان الرّجیم؛ یعنى به خداوند شنوا و دانا، از شیطان رانده شده پناه مى ‏برم» و یا بگویید: «أعوذ باللَّه السّمیع العلیم من الشّیطان الرّجیم» و بعد بگویید: «بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم». سپس تلاوت را شروع کنید، تا با عنایت خداى متعال از دخالت‏هاى شیطانى در نفس خود محفوظ بمانید.
قرآن مى ‏فرماید: «فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ إِنَّهُ لَیْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ؛[نحل، آیات ۹۸-۹۹] وقتى قرآن را تلاوت مى ‏کنى، پناه ببر به خداى متعال از شیطان مطرود. البته شیطان را بر آنانى که ایمان آورده و به پروردگارشان توکل مى‏کنند، تسلّط و سیطره‏ اى نیست».

۸. ترتیل را مراعات کنید؛ آن چنان تند نخوانید که حروف، کلمات، وقف‏ها و فاصله‏ ها به خوبى ادا نشود. همچنین فاصله زیاد و غیر صحیح در میان حروف و کلمات ندهید؛ به نحوى که حروف و کلمات جدا از هم و غیر مرتبط باشد. در مجموع، باید حروف و کلمات را خوب، روشن و در عین حال، متّصل و مرتبط به هم ادا کنید و وقف‏ هاى آیات را هم مراعات نمایید و طورى بخوانید که قلوب را به حرکت آورد و دل‏ها را تکان دهد.
قرآن، خطاب به رسول اکرم‏ صلى الله علیه وآله مى ‏فرماید: «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتیلاً؛[مزمل/۴] و قرآن را با ترتیل مناسب آن بخوان».

امام موسى بن جعفر از پدران بزرگوار خود نقل مى ‏کند: از رسول اکرم‏ صلى الله علیه وآله در خصوص آیه «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتیلاً» سؤال شد و آن حضرت در توضیح و تفسیر آیه فرمود: «بیّنه تبیاناً و لاتنثره نثر الرّمل، و لا تهذّه هذا الشعر، قفو عند عجائبه، و حرّکوا به القلوب، و لا یکون همّ أحدکم آخر السّورة؛[۲] قرآن را روشن و واضح تلاوت کن و حروف و کلمات آن را جدا از هم و پراکنده مساز، مانند پراکنده ساختن دانه ‏هاى ریگ از یکدیگر، و آن را سریع و تند تلاوت نکن، همانند تند خواندن شعر. وقتى به عجایب قرآن مى ‏رسید، توقف کنید و به تدبّر و تأمّل بپردازید و با تلاوت آن دل‏ها را به حرکت آورید و با شتاب و بى ‏تأمّل نخوانید؛ به نحوى که بخواهید زود به آخر سوره برسید».

۹. به هنگام تلاوت قرآن، به چیز دیگرى فکر نکنید و متوجه آیات قرآن باشید.

۱۰. در آیات قرآن تدّبر کنید که در این صورت، از انوار، هدایت‏ها، حقایق، معارف و دقایق و اسرار قرآن کریم، به اندازه خود بهره ‏مند خواهید شد.
تلاوتى که در آن تدبّر نباشد، آن طور که شایسته است، فایده‏اى نخواهد داشت. البته این بدان معنا نیست که اگر کسى اهل تدبّر نباشد و یا معانى آیات را حتّى در حدّ ترجمه نداند، از تلاوت قرآن نتیجه ‏اى نخواهد برد! چنین کسى هم با مراعات قسمتى از آداب تلاوت، بهره خود را خواهد برد.

۱۱. حقّ آیات را مراعات کنید؛ به این معنا که به هنگام تلاوت قرآن، وقتى از رحمت و بهشت یاد مى ‏شود، خود را از آن رحمت محروم نبینید و وقتى به آیات عذاب و آتش و سخط و غضب مى ‏رسید، بترسید و به خداى متعال پناه ببرید که از اهل عذاب و آتش نباشید و مشمول سخط و غضب نگردید. وقتى به آیات تکبیر، تعظیم، تسبیح و تحمید مى‏ رسید، به تکبیر، تعظیم، تسبیح و تحمید حقّ بپردازید. هنگامى که به آیات استغفار و طلب عفو و بخشش مى‏رسید، استغفار کنید و طلب عفو و مغفرت نمایید. آنجایى که به ذکر صالحان مى ‏رسید، از خدا بخواهید شما را نیز از آنان و در جمع آنان قرار دهد و آن گاه که به ذکر اهل طغیان و غفلت مى ‏رسید، از خدا بخواهید که شما را از ورود به جمع آنان حفظ کند.
امام صادق‏ علیه السلام فرمود: «اذا مررت بآیة فیها ذکر الجنّة فاسأل اللَّه الجنّة، و اذا مررت بآیة فیها ذکر النّار فتعوّذ باللَّه من النّار؛[۳] به هنگام تلاوت قرآن وقتى به آیه‏اى رسیدى که در آن ذکر بهشت شده است، از خدا بهشت را بخواه، و وقتى به آیه‏ اى رسیدى که در آن ذکر آتش به میان آمده است، به خدا پناه ببر از آتش».

پی نوشتها:
[۱]. بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۲۰۲.
[۲]. بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۲۱۵.
[۳]. بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۲۱۶.

صبر در کلام اهل بیت (ع)

 

به گفته بعضى از علماى اخلاق، روایاتى که درباره فضیلت صبر و شکیبایى از معصومین(علیهم السلام) به ما رسیده، بیش از آن است که به شمارش در آید. و در برخى از کتب که درباره صبر تألیف یافته، نزدیک به 900 حدیث از پیغمبر اکرم (صلى الله علیه وآله) و ائمه معصومین(علیهم السلام) در این باره آمده است که به عنوان نمونه، بخشى از آن ها را گلچین نموده ایم:

امام صادق (ع) و قرآن

 

مرحوم شیخ کلینى در اصول کافى بخشى را به مسائل حجت و دلیل‏ شیعیان اختصاص داده و در یکى از اخبار آن بخش چنین نقل کرده:

منصوربن حازم گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم:
خداوند بالاتراز آن است که به وسیله مخلوقاتش شناخته شود بلکه این ‏مخلوقاتند که به وسیله خدا شناخته مى‏ گردند.

امام صادق(ع) فرمود: راست گفتى.
گفتم: کسى که دانست ‏براى او پروردگارى است، پس سزاوار است که‏ بداند براى آن پروردگار رضا و سخطى است که جز از راه وحى ورسول شناخته نمى‏ گردند، پس اگر به کسى وحى نشد سزاوار است که ‏دست‏ به دامان رسولان خدا شود، پس اگر آنها را ملاقات کرد، خواهد دید که آنها حجت هستند و پیروى از ایشان واجب.

آنگاه به امام صادق(ع) مى‏ گوید که از مردم در مورد حجت‏ بعد ازرسول خدا(ص) پرسیدم.

آنها گفتند: قرآن، ولى من به آنها تذکردادم که قرآن بدون سرپرست و قیم کفایت نمى‏کند، چرا که گروههاى‏ مختلف از جمله مرجئه، قدریه و حتى زنادقه که به قرآن ایمان هم ‏ندارند براى سخن خویش به قرآن استدلال مى‏ کنند و روى همین جهات‏ است که گفتم قرآن نیاز به سرپرستى دارد که هرچه در مورد آن ‏بفرماید حق باشد و در این میان کسانى چون ابن مسعود و عمر وحذیفه به عنوان سرپرست معرفى شدند اما من سوال کردم که آیا تمام قرآن را م ى‏دانستند؟ در جواب گفتند:

خیر، تنها على بود که آگاه به تمام قرآن بود. من گفتم: پس ‏شهادت مى‏دهم که على(ع) قیم و سرپرست قرآن است و پیروى از اوواجب و پس از رسول خدا(ص) حجت‏بر مردم است و آنچه در موردقرآن ابراز عقیده کند حق است.

امام صادق(ع) پس از شنیدن سخنان او و استدلال زیبا و محکم وى‏او را با گفتن «رحمک الله‏» ستود و دعایش کرد. (1)
سخنان جناب‏ منصور را ضمیمه کنید به فرمایش حضرت امیرالمومنین که‏ مى ‏فرماید:(ع) «این قرآن جز خطوطى که میان دو جلد نگاشته شده،چیزى نیست، به زبان سخن نمى‏گوید، ناچار باید ترجمانى داشته ‏باشد» (2)

در همین زمینه یکى از اصحاب امام صادق(ع) مى‏گوید:
شنیدم که امام صادق(ع) مى‏فرمود: «نحن ولاه امر الله و خزنه ‏علم الله و عیبه وحى الله.»

(ما ولى امر «امامت و خلافت‏»خدا و گنجینه علم خدا و صندوق وحى خدائیم) (3)

پدر گرامى آن‏حضرت، امام باقر نیز (ع)مى ‏فرماید: نحن تراجمه وحى الله‏» (مامترجمان وحى خدائیم.) (4)

علی (ع) قل هوالله است

حدیث کوثر

حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا سلام الله علیها ...

 

من أصعد إلی الله خالص عبادته أهبط الله عزوجل إلیه أفضل مصلحته ...

 

 کسی که عبادت های خالصانه خود را به سوی خدا فرستد، پروردگار بزرگ برترین مصلحت را به سویش فرو خواهد فرستاد ...

 

- خدایا توفیق عبادت خالصانه و دوری از ریا بر همگی ما عنایت فرما و بهترین و برترین مصلحتت را در حق ما به استجابت برسان ...

 

 بحار الانوار ، ج٧٠، ص٢۴٩