مِشـــــکوة

آیا اجل شخصی که خودکشی می‌کند، خداوند از قبل تعیین کرده است‌؟ با توجه به آیه 11 سورة منافقون که می‌گوید: خدا هرگز اجل هیچ کس را از وقتش مؤخر نمی‌کند؟
پاسخ :
ابتدا، کلمة اجل را ترجمه کرده‌; سپس به بیان پاسخ می‌پردازیم‌.
راغب اصفهانی می‌گوید: مدت مقرّرة زندگی انسان را اجل می‌گویند; مثلاً گفته می‌شود: اجلش فرا رسید; یعنی مرگش فرا رسیده است‌.(مفردات راغب‌، مادة اجل‌، ص 65، طبع اول‌، دارالقلم و دارالشامیة‌.)
"تسمیة اجل‌" به معنای "تعیین‌" آن است و چون عادت خود مردم بر این است که در معاملات و معاهدات‌، "أجل‌" را به معنای "مدت مقرّر" و یا "سر رسید آن‌" ذکر می‌کنند، خدای تعالی نیز در قرآن‌، این‌گونه عمل کرده است و ظاهراً استعمال کلمة "أجل‌" در "تمام شدن مدت‌" اصلی و در "سررسید" استعمال در معنای فرعی آن است‌.(ر. ک‌: المیزان‌، علامه طباطبایی‌، ج 7، ص 8ـ10، نشر اسماعیلیان‌.)
و اساساً، اجل دو قسم است‌: اوّل‌: "أجل‌ِ مُسمّی‌َ" یعنی همان أجل محتوم و حتمی که تغییر نمی‌پذیرد; به همین جهت می‌بینیم که قرآن کریم در جای دیگر کلمة "أجل‌" را به "عنده‌" مقید کرده است "وَأَجَل‌ٌ مُّسَمًّی عِندَه‌"(انعام‌،2) یعنی اجل معین پیش اوست‌; چه اینکه آنچه نزد خدا باشد، باقی و ماندنی است‌.(ر. ک‌: همان‌.)
دوم‌: "اجل غیر مسمّی‌" یعنی همان أجل غیر معین و مبهم که در صورت گرایش انسان‌ها به ایمان و تقوا، قابل تغییر است و چه بسا تا وقت اجل معیّن به تأخیر می‌افتد; ولی أجل معیّن هرگز قابل تغییر نیست‌.
در روایت داریم که حضرت امام صادق فرمود: "أجلی که غیر معین است یعنی همان "وقتی‌" که غیر معین است و هرچه را که خدا بخواهد، پیش می‌آید.
امّا "أجل مسمّی‌" همان أجلی است که خداوند اگر بخواهد مقدرش کند، درهر شب قدر به مدت یک سال‌; یعنی تا رسیدن شب قدر دیگر آن را نازل می‌فرماید. آنگاه‌، حضرت امام صادق‌فرمود: این همان أجل و وقتی است که خداوند تبارک و تعالی درباره‌اش فرمود: "پس چون أجلشان رسد، نه ]می‌توانند[ ساعتی آن را پس اندازند و نه پیش‌."(اعراف‌،34).
اجل شخصی که خودکشی می‌کند، در علم الهی مشخص است‌; یعنی خداوند می‌داند که او در چه زمانی خواهد مرد; ولی این اجل او اجل غیر مسمّی است‌، چون اگر خودکشی نمی‌کرد، می‌توانست بیشتر زنده بماند.