مِشـــــکوة

ارتباط سوره کوثر و حضرت زهرا سلام الله علیها

شأن نزول سوره کوثر چه بود؟

پس از آن که پسران پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله به نام‌های قاسم و عبدالله دار فانی را وداع گفته و رحلت نمودند، دشمنان بسیار خوشحال شدند و گفتند او دیگر نسل و ادامه‌ای ندارد و «ابتر» است.
از آن جا که «مال و بنون»، یعنی زیادی اموال و پسران افتخار، اتکا و ارزش قوم جاهل بوده و هست، نداشتن فرزند پسر را به عنوان یک نقطه‌ی ضعف بزرگ مطرح کرده و به ضد تبلیغ و جوّسازی علیه شخصیت آن حضرت پرداختند و سعی نمودند اذهان عمومی را نسبت به آینده ناامید کنند. (همان روش امروز)
ابتدا عاص بن وائل سهمی که از دشمنان آن حضرت بود گفت: نسل او قطع شد و او «ابتر» و بی عقبه است. ولیدبن مغیره، ابوجهل، عقبه بن ابی محیط، کعب بن اشرف و ابو لهب نیز یه او پیوسته و این شماتت را تکرار و فرافکنی می‌کردند. (سیوطی، 1993م: ج6، ص403 - آلوسی، 1405ق: ج3، ص403 و اکثر تفاسیر شیعه و سنّی ذیل سوره کوثر)
خداوند متعال در پاسخ این جوّسازی‌ها در مقام فعل ، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را به ایشان عطا داشت و در کلام وحی بدان تصریح نمود.

ابتدا خبر از اعطای این خیر کثیر داد و فرمود: 
«إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ» - ما به تو خیر کثیر را عطا کردیم.
سپس در آیه‌ای کوتاه چند امر و درس بزرگ داد. فرمود که به پاس چنین اعطایی نماز بخوان – در نمازت خلوص کامل داشته باش و برای ربّت نماز بخوان و در ضمن شتری را نحر (قربانی) کن.
«فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ» - پس براى پروردگارت نماز گزار و قربانى کن.
سپس برای این که برخی (مانند بسیاری از مفسران مذاهب دیگر) نگویند که منظور و مقصود از «کوثر» توحید، قرآن، کثرت اصحاب، نور قلب پیامبر، تداوم شفاعت ایشان و ... می‌باشد، بدون فاصله‌ای فرمود که آنها خودشان بی‌عقبه و ابتر هستند. یعنی این «کوثر»ی که به تو عطا کردم ، نه تنها سبب است که تو بی‌نسل و بی‌عقبه نباشی، بلکه خود آنها بی‌عقبه خواهند بود.
«إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ» - به درستی که او (دشمنت - عاص بن وائل و هم سویان) خود بی‌تبار و بی عقبه خواهد بود.
و البته خوب است بدانیم که عاص بن وائل ده پسر داشت که هیچ یک برای او باقی نماندند.

الف - ابن ابی الحدید معتزلی می‌نویسد: «عمرو بن عاص نامه‌ای به امیرالمومنین فرستاد که در آن مواردی را بر آن حضرت عیب گرفته بود. از جمله آن که امام (علیه السلام) حسن و حسین را دو فرزند رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می‌داند. 
پس امام به پیک عمرو بن عاص گفت: به شانی بن شانی بگو: اگر حسن و حسین فرزندان رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نبودند در این صورت پیامبر(صلی الله علیه و آله) ابتر می‌بود. در حالی که خداوند ابتر بودن را از پیامبر(صلی الله علیه و آله) نفی کرده و به دشمن او نسبت داده است، همانگونه که پدرت گمان می‌برد.» (ابن ابی الحدید، 1378ق: ج20، ص334)
ب – فخر رازی که از اکابر علمای اهل تسنن است می‌نویسد: معنای سوره این است که خداوند به پیامبر نسلی می‌دهد که در طول زمان باقی می‌ماند . بنگر چه تعداد از خانواده وی کشته شدند، در حالی که عالم از فرزندان رسول خدا مملو و آکنده است و هیچ کس از خاندان بنی امیه نمی‌تواند با وی در این زمینه برابری نماید، و نیز دقت کن که چگونه از نسل پیامبر، علمای بزرگواری مانند باقر، صادق، کاظم، رضا، و نفس زکیه پدیدار شدند. (تفسیر الفخر الرازی، ج32، ص124)
ج – ادیب و لغت شناس قرآنی بزرگ، راغب اصفهانی می‌نویسد: «... معلوم می‌شود که مراد از «کوثر»، همان عامل بقای نسل و ذریه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) است که مصداق آن ، حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) خواهد بود .
به عبارت بهتر کوثر جز فاطمه زهرا(سلام الله علیها) و فرزندانش مصداق دیگری ندارد و سایر معانی کوثر که مفسران به آن اشاره کرده‌اند مثل شفاعت، نهری در بهشت و حوض بهشت، خیر کثیر، کثرت اصحاب و کثرت امت ، همه از باب جری و انطباق است.»(عثمان محمد، 1410ق: ص17)
د – هر چند که ملاک و شاخص ما بیانات معصومین علیهم‌السلام می‌باشد و هیچ دلیلی ندارد که هر موضوعی را با استناد به احادیث منقول در منابع اهل سنّت به اثبات رسانده یا قبول نماییم، اما اقوال علما، راویان و مفسرین اهل سنّت در کتب معتبرشان در مقام و شأن ایشان و نیز سوره کوثر بسیار است که برای اطمینان دل آنها و اتمام حجّت (چند نمونه) بیان گردید. 
-------------------------------
منبع: بخش قرآن تبیان