شرح دعای روز اول ماه رمضان
شنبه, ۶ خرداد ۱۳۹۶، ۰۶:۵۵ ب.ظ
شرح دعای روز اول توسط آیت الله مجتهدی
آیت‌الله مجتهدی تهرانی، استاد برجسته اخلاق، همه‌روزه در روزهای ماه مبارک رمضان در بین نماز ظهر و عصر در مدرسه علمیه خود به شرح دعای مختصر آن روز می‌پرداختند که شرح دعای روز اول ماه رمضان در بیان ایشان به قرار ذیل است:
«اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیَامِی فِیهِ صِیَامَ الصَّائِمِینَ؛ خدایا روزه مرا روزه صائمین قرار بده».
صائمین چه کسانی هستند؟ سه نوع روزه داریم؛ روزه عام، روزه خاص، روزه خاص الخاص.
روزه عام همان روزهای است که عموم مردم می‌گیرند؛ نمی‌خورد و نمی‌آشامد، ولی متاسفانه به نامحرم هم نگاه می‌کند؛ گناه هم می‌کند؛ حجاب را مراعات نمی‌کند. بنابراین روزه عام روزهای هست که انسان تنها از اموری که روزه را باطل می‌کند، خودداری می‌نماید.
روزه خاص، روزهای است که روزه‌دار علاوه بر اینکه از خوردن و آشامیدن خودداری می کند، اعضاء و جوارحش هم روزه دارد؛ چشمش را هم از معصیت می بندد؛ سحر که روزه می‌گیرد نیت می‌کند که خدایا من همه اعضا و جوارحم روزه است؛ گوشم غیبت نمی شنود، زبانم غیبت نمی کند و ... این روزه خاص است.
در حدیث است که وقتی روزه می‌گیری، باید گوش تو هم روزه باشد - از گناهان مربوط به گوش مثل گوش دادن به غیبت و... - جدا پرهیز کنید، چشمت هم باید روزه باشد، پوستت هم باید روزه باشد؛ موی سرت هم باید روزه داشته باشد؛ خانم ها باید حجابشان را رعایت کنند. این نکته را باید توجه داشته باشیم که تعیین حدود حجاب بر عهده مرجع تقلید است، نه رییس جمهور، رییس مجلس و یا هر مسوول دیگری، بانوان باید مرز حجاب خود را از مرجع تقلیدشان بپرسند.
مراجع تقلید اسلام‌شناس هستند و هر کسی نمی‌تواند خودش در مسایل دینی رای دهد.
روزه خاص الخاص، روزهای هست که غیر از خدا هیچ چیز دیگری در دل روزه‌دار نباشد؛
اگر در ماه رمضان همه کار ها برای خدا باشد، روزه خاص‌الخاص تحقق می‌یابد و از این رو در دعا از خدا می‌خواهی: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیَامِی فِیهِ صِیَامَ الصَّائِمِینَ؛ یعنی خداوندا روزه مرا روزه خاص الخاص قرار بده».
-فرودگاه ایمان را برای نزول ملائکه باز نگه داریم
باید دل‌های خود را برای خدا خالی کنیم، ملائکه شب احیاء فرود می‌آیند، ولی فرودگاه دلمان را پیدا نمی‌کنند؛ تعلقات به مال، زن، بچه و دنیا جایی برای نزول ملائکه باقی نگذاشته است. دل اگر خالی باشد، آن وقت «تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ»(قدر/4) تحقق می‌یابد و اگر این‌گونه نباشد، ملائکه در شب احیاء بر دل شما فرود نمی‌آیند؛ در ماه رمضان کاری بکنیم که جا برای نزول ملائکه داشته باشیم.
مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی راجع به شرایط روزه صحیح چنین گفته است:
در روایات آمده است که غیبت، دروغ، نگاه -حرام- پیدرپی، دشنام دادن و ظلم - کم باشد یا زیاد - باعث باطل شدن روزه میشود و روزه، فقط خودداری از خوردنی و آشامیدنی نیست، هنگام روزه گوش، چشم، زبان و ... باید روزه بگیرند. دست و پایت را نگهدار و بسیار سکوت کن مگر از خیر. و با نوکرت رفق و مدارا نما. از جدال و آزار رساندن به نوکر خودداری کن و وقار روزه را داشته باش و وقتی روزهای با زمانی که روزه نیستی باید با هم فرق داشته باشند.
رسول خدا (ص) فرمودند: «آسانترین چیزی که خداوند در روزه بر روزه‌دار واجب نموده، خودداری از خوردنی و آشامیدنی است». فقها به صحت روزه بعضی از آنها فتوا دادهاند. جمع بین روایات بالا با روایتی که از رسول اکرم (ص) وارد شده و سخن فقها در این است که بگوییم، منظور از صحت در احادیث فوق این است که «چنین روزهای مورد قبول خداوند است» و منظور از صحت در کلام فقها این است که «چنین روزهای قضای آن را ساقط می‌کند».
خلاصه اینکه روزه صحیح و کاملی که خدا برای کامل کردن روزه‌دار مقرر فرموده، قطعا شامل خودداری اعضای بدن از گناه میباشد و روزه کامل‌تر این است که علاوه بر آن، قلب را از یاد غیر‌خدا باز داشته و از هر چه غیر اوست، روزه بگیرد. هنگامی که انسان ماهیت روزه، درجات و فلسفه تشریع آن را فهمید، ناچار باید از هر گناه و حرامی، به خاطر قبول روزهاش خودداری کند.
و الا مسوول بوده و به خاطر اینکه اعضای بدنش روزه نگرفتهاند، مجازات میشود و ساقط شدن قضای روزه به این معنا نیست که انسان را در روز قیامت از مجازات نجات دهد(ترجمه المراقبات ص 210).
-ویژگی قائمین
«وَ قِیَامِی فِیهِ قِیَامَ الْقَائِمِینَ؛ خدایا در ماه رمضان قیام مرا قیام قائمین قرار بده».
یعنی شب که نماز شب می‌خوانم، قیامم قیام قائمین باشد، قائمین آنهایی هستند که در نماز از خوف خدا گریه و زاری می‌کنند.
-نماز شب شیخ عباس قمی
حاج میرزا علی محدث‌زاده، پسر بزرگ شیخ عباس قمی(ره) نقل می کرد: پدرم وقتی نماز شب می‌خواند، آن طور از خوف خدا گریه می‌کرد که ما با صدای گریه ایشان از خواب می‌پریدیم.
نماز باید نمازی باشد که از روی عشق باشد؛ چرا که خروس هم نماز شب می‌خواند، ولی عشق ندارد، لذا شاعر گفته:
ای مرغ سحری عشق ز پروانه بیاموز
کان سوخته را جان شد و آواز نیامد
«قیام ما را قیام قائمین قرار بده» یعنی نماز مرا نماز عاشقانه قرار بده ؛ برای نماز شب از خواب باید بپریم، نه اینکه ساعت کوک کنیم تا بیدار شویم.
-از غفلت بپرهیزیم
«وَ نَبِّهْنِی فِیهِ عَنْ نَوْمَۀِ الْغَافِلِینَ؛ در این روز اول ماه رمضان مرا از خواب غفلت بیدار بکن».
این هم دعای خوبی است، گناه نکنیم. هر لحظه ممکن است مرگ از راه برسد و مثلا فلان آقای فروشنده دارد آب توی شیر می‌ریزد، یک مرتبه سکته می‌کند، مرگ که خبر نمی‌کند و اینها غفلت است.
«وَ هَبْ لِی جُرْمِی فِیهِ یَا إِلَهَ الْعَالَمِینَ وَ اعْفُ عَنِّی یَا عَافِیاً عَنِ الْمُجْرِمِینَ؛ خدایا در این ماه رمضان مرا ببخش ای خدایی که از گنهکاران می گذری»
آیت‌الله مجتهدی تهرانی، استاد برجسته اخلاق، همه‌روزه در روزهای ماه مبارک رمضان در بین نماز ظهر و عصر در مدرسه علمیه خود به شرح دعای مختصر آن روز می‌پرداختند که شرح دعای روز اول ماه رمضان در بیان ایشان به قرار ذیل است:
«اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیَامِی فِیهِ صِیَامَ الصَّائِمِینَ؛ خدایا روزه مرا روزه صائمین قرار بده».
صائمین چه کسانی هستند؟ سه نوع روزه داریم؛ روزه عام، روزه خاص، روزه خاص الخاص.
روزه عام همان روزهای است که عموم مردم می‌گیرند؛ نمی‌خورد و نمی‌آشامد، ولی متاسفانه به نامحرم هم نگاه می‌کند؛ گناه هم می‌کند؛ حجاب را مراعات نمی‌کند. بنابراین روزه عام روزهای هست که انسان تنها از اموری که روزه را باطل می‌کند، خودداری می‌نماید.
روزه خاص، روزهای است که روزه‌دار علاوه بر اینکه از خوردن و آشامیدن خودداری می کند، اعضاء و جوارحش هم روزه دارد؛ چشمش را هم از معصیت می بندد؛ سحر که روزه می‌گیرد نیت می‌کند که خدایا من همه اعضا و جوارحم روزه است؛ گوشم غیبت نمی شنود، زبانم غیبت نمی کند و ... این روزه خاص است.
در حدیث است که وقتی روزه می‌گیری، باید گوش تو هم روزه باشد - از گناهان مربوط به گوش مثل گوش دادن به غیبت و... - جدا پرهیز کنید، چشمت هم باید روزه باشد، پوستت هم باید روزه باشد؛ موی سرت هم باید روزه داشته باشد؛ خانم ها باید حجابشان را رعایت کنند. این نکته را باید توجه داشته باشیم که تعیین حدود حجاب بر عهده مرجع تقلید است، نه رییس جمهور، رییس مجلس و یا هر مسوول دیگری، بانوان باید مرز حجاب خود را از مرجع تقلیدشان بپرسند.
مراجع تقلید اسلام‌شناس هستند و هر کسی نمی‌تواند خودش در مسایل دینی رای دهد.
روزه خاص الخاص، روزهای هست که غیر از خدا هیچ چیز دیگری در دل روزه‌دار نباشد؛
اگر در ماه رمضان همه کار ها برای خدا باشد، روزه خاص‌الخاص تحقق می‌یابد و از این رو در دعا از خدا می‌خواهی: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیَامِی فِیهِ صِیَامَ الصَّائِمِینَ؛ یعنی خداوندا روزه مرا روزه خاص الخاص قرار بده».
-فرودگاه ایمان را برای نزول ملائکه باز نگه داریم
باید دل‌های خود را برای خدا خالی کنیم، ملائکه شب احیاء فرود می‌آیند، ولی فرودگاه دلمان را پیدا نمی‌کنند؛ تعلقات به مال، زن، بچه و دنیا جایی برای نزول ملائکه باقی نگذاشته است. دل اگر خالی باشد، آن وقت «تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ»(قدر/4) تحقق می‌یابد و اگر این‌گونه نباشد، ملائکه در شب احیاء بر دل شما فرود نمی‌آیند؛ در ماه رمضان کاری بکنیم که جا برای نزول ملائکه داشته باشیم.
مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی راجع به شرایط روزه صحیح چنین گفته است:
در روایات آمده است که غیبت، دروغ، نگاه -حرام- پیدرپی، دشنام دادن و ظلم - کم باشد یا زیاد - باعث باطل شدن روزه میشود و روزه، فقط خودداری از خوردنی و آشامیدنی نیست، هنگام روزه گوش، چشم، زبان و ... باید روزه بگیرند. دست و پایت را نگهدار و بسیار سکوت کن مگر از خیر. و با نوکرت رفق و مدارا نما. از جدال و آزار رساندن به نوکر خودداری کن و وقار روزه را داشته باش و وقتی روزهای با زمانی که روزه نیستی باید با هم فرق داشته باشند.
رسول خدا (ص) فرمودند: «آسانترین چیزی که خداوند در روزه بر روزه‌دار واجب نموده، خودداری از خوردنی و آشامیدنی است». فقها به صحت روزه بعضی از آنها فتوا دادهاند. جمع بین روایات بالا با روایتی که از رسول اکرم (ص) وارد شده و سخن فقها در این است که بگوییم، منظور از صحت در احادیث فوق این است که «چنین روزهای مورد قبول خداوند است» و منظور از صحت در کلام فقها این است که «چنین روزهای قضای آن را ساقط می‌کند».
خلاصه اینکه روزه صحیح و کاملی که خدا برای کامل کردن روزه‌دار مقرر فرموده، قطعا شامل خودداری اعضای بدن از گناه میباشد و روزه کامل‌تر این است که علاوه بر آن، قلب را از یاد غیر‌خدا باز داشته و از هر چه غیر اوست، روزه بگیرد. هنگامی که انسان ماهیت روزه، درجات و فلسفه تشریع آن را فهمید، ناچار باید از هر گناه و حرامی، به خاطر قبول روزهاش خودداری کند.
و الا مسوول بوده و به خاطر اینکه اعضای بدنش روزه نگرفتهاند، مجازات میشود و ساقط شدن قضای روزه به این معنا نیست که انسان را در روز قیامت از مجازات نجات دهد(ترجمه المراقبات ص 210).
-ویژگی قائمین
«وَ قِیَامِی فِیهِ قِیَامَ الْقَائِمِینَ؛ خدایا در ماه رمضان قیام مرا قیام قائمین قرار بده».
یعنی شب که نماز شب می‌خوانم، قیامم قیام قائمین باشد، قائمین آنهایی هستند که در نماز از خوف خدا گریه و زاری می‌کنند.
-نماز شب شیخ عباس قمی
حاج میرزا علی محدث‌زاده، پسر بزرگ شیخ عباس قمی(ره) نقل می کرد: پدرم وقتی نماز شب می‌خواند، آن طور از خوف خدا گریه می‌کرد که ما با صدای گریه ایشان از خواب می‌پریدیم.
نماز باید نمازی باشد که از روی عشق باشد؛ چرا که خروس هم نماز شب می‌خواند، ولی عشق ندارد، لذا شاعر گفته:
ای مرغ سحری عشق ز پروانه بیاموز
کان سوخته را جان شد و آواز نیامد
«قیام ما را قیام قائمین قرار بده» یعنی نماز مرا نماز عاشقانه قرار بده ؛ برای نماز شب از خواب باید بپریم، نه اینکه ساعت کوک کنیم تا بیدار شویم.
-از غفلت بپرهیزیم
«وَ نَبِّهْنِی فِیهِ عَنْ نَوْمَۀِ الْغَافِلِینَ؛ در این روز اول ماه رمضان مرا از خواب غفلت بیدار بکن».
این هم دعای خوبی است، گناه نکنیم. هر لحظه ممکن است مرگ از راه برسد و مثلا فلان آقای فروشنده دارد آب توی شیر می‌ریزد، یک مرتبه سکته می‌کند، مرگ که خبر نمی‌کند و اینها غفلت است.
«وَ هَبْ لِی جُرْمِی فِیهِ یَا إِلَهَ الْعَالَمِینَ وَ اعْفُ عَنِّی یَا عَافِیاً عَنِ الْمُجْرِمِینَ؛ خدایا در این ماه رمضان مرا ببخش ای خدایی که از گنهکاران می گذری»
