یک آیه و یک درس
استغفار
سوره حشر، آیه 10
وَ الَّذِینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ «10»
و کسانى که بعد از مهاجرین و انصار آمدند، مىگویند: پروردگارا! ما و برادرانمان را که در ایمان بر ما سبقت گرفته اند، بیامرز و در دلهاى ما کینه مؤمنان را قرار نده. پرورگارا! همانا تو رئوف و مهربانى.
نکته ها:
در آیات قبل، از مهاجرین و انصار ستایش شد و در این آیه سخن از تابعین است که تمام مسلمانان پس از پیامبر را مىتواند شامل شود.
در آیات 8 تا 10 به عوامل وحدت اشاره شده است:
1. محبّت. «یُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَیْهِمْ»
2. ایثار. «وَ یُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ»
3. دعا. «رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا ... رَبَّنَا»
4. خدمت. «تَبَوَّؤُا الدَّارَ»
5. دورى از حرص و حسد. «لا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمْ حاجَةً مِمَّا أُوتُوا ... »
6. دورى از بخل. «یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ»
7. اخوّت. «اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا»
8. سعه صدر و نداشتن کینه. «لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا»
مغفرت و استغفار
بیش از دویست بار موضوع مغفرت و واژههاى آن در قرآن مطرح شده است. هم خودمان باید استغفار کنیم و هم از اولیاى خدا بخواهیم که براى ما استغفار کنند. «یا أَبانَا اسْتَغْفِرْ لَنا» «یوسف، 97» حتى فرشتگان براى مؤمنان استغفار مىکنند. «وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا» «غافر، 7»
البتّه استغفار براى مشرکان و منافقان اثرى ندارد. «سَواءٌ عَلَیْهِمْ أَسْتَغْفَرْتَ لَهُمْ أَمْ لَمْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ لَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ» «منافقون، 6»، «ما کانَ لِلنَّبِیِّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا أَنْ یَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِکِینَ» «توبه، 113»
امّا عوامل مغفرت الهى عبارتند از:
1. اطاعت از رهبر آسمانى. «فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ» «آل عمران، 31»
2. تقوا. إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ ... یَغْفِرْ لَکُمْ «انفال، 29»
3. عفو و گذشت از مردم. «وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ» «نور، 22»
4. کلام مستدل و محکم. قُولُوا قَوْلًا سَدِیداً ... یَغْفِرْ لَکُمْ «احزاب، 70- 71»
5. قرض الحسنه. إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ ... یَغْفِرْ لَکُمْ «تغابن، 17»
6. توبه و استغفار. «وَ مَنْ یَعْمَلْ سُوءاً أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللَّهَ یَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِیماً» «نساء، 110»
پیامها:
1- مکتب کامل مکتبى است که براى پیروان آینده خود نیز طرح کمال و رشد داشته باشد. «وَ الَّذِینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ»
2- براى جلوگیرى از سوء تفاهم، ابتدا از لغزشهاى خود استغفار کنیم و سپس لغزشهاى دیگران. «اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا»
3- مؤمن، مصونیت از گناه ندارد، ولى هرگاه گناهى مرتکب شد، بلافاصله استغفار مىکند. «اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا»
4- دعاى خیر براى گذشتگان، وظیفه آیندگان است. وَ الَّذِینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ ... الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ
5- تمام مسلمانان با هم برادرند و براى یکدیگر دعا مىکنند. «اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ»
6- سابقه در ایمان، یک ارزش است. «سَبَقُونا بِالْإِیمانِ»
7- برادرى واقعى، در پرتو ایمان است. «لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ»
8- در اخوت و برادرى دینى، زمان و مکان و نژاد مطرح نیست. «لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ»
9- با دعاى خیر، کینهها را از دل دور کنیم. «رَبَّنَا اغْفِرْ ... لِإِخْوانِنَا ... لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا»
10- مؤمن، بدخواه دیگران نیست. «لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِینَ آمَنُوا»
11- خودسازى بدون استمداد از خداوند نمىشود. «رَبَّنَا ... لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا»
12- در اصلاحات باید به سراغ ریشهها رفت. ریشه بسیارى از گناهان، کینه و حسادت ودشمنى است که باید ریشهکن شود. «لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلًّا»
13- توجه به ربوبیت و رأفت و رحمت خداوند، از آداب و پشتوانه اجابت دعاهاست. «رَبَّنَا اغْفِرْ ... إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیم»
