قرآن در کلام امام صادق (ع)
آثار قرآن خواندن خصوصا در جوانی
امام صادق علیه السلام فرمودند:
» من قرا القرآن فهو غنی و لا فقر بعده و الا ما به غنی »
هر که قرآن بخواند بی نیاز شود و نیازی پس از آن نیست( و اگر به قرآن بی نیاز نشود) هیچ چیز لو را بی نیاز نکند.
و نیز امام صادق فرمودند:
« من قرا القرآن و هو شاب مومن اختلط القرآن بلحمه و دمه و جعله الله عزوجل مع السفره الکرام البرره و کان قرآن حجیزا عنه یوم القیامه... »
دستور به خواندن قرآن از روی آن
حضرت صادق علیه السلام فرمودند:
« من قرا قرآن فی المصحف متع ببصره و خفف عن والدیه و ان کانا کافرین»
هرکه قرآن را از روی آن بخواند از دیدگان خود بهره مند شود و سبب سبک شدن عذاب پدر و مادرش گردد، اگرچه آن دو کافر باشند.
و نیز فرمودند:
« ثلاثه یشکون الی الله عز و جل: مسجد خراب لا یصلی فیه اهله و عالم بین جهال و مصحف معلق قد وقع علیه الغبار لا یقرا فیه. »
سه چیز است که بدرگاه خدای عزوجل شکایت کند:
مسجد ویرانی که اهلش در آن نماز نخوانند
و دانشمند و عالمی که میان نادان ها و جهال باشد
و قرآنی که گرد بر آن نشسته و کسی ان را نخواند.
اسحاق بن عمار گوید: بحضرت صادق علیه السلام عرض کردم: قربانت گردم من قرآن را حفظ دارم. آن را از حفظ بخوانم بهتر است یا از روی قرآن؟
فرمود: « بل اقراه و انظر فی المصحف فهو افضل اما علمت ان النظر فی المصحف عباده؟ »
بلکه آن را بخوان و نگاه به قرآن کن که بهتر است. آیا ندانسته ای که نگاه کردن در قرآن عبادت است؟
اصول کافی / ج2 / « کتاب فضل القرآن » « باب قرآه القرآن فی المصحف» احادیث 1،3، 5
امام صادق علیه السلام فرمودند:
« نزل القرآن بایاک اعنی و اسمعی یا جاره »
قرآن مانند این ضربالمثل عربی نازل شده: به تو می گویم ولی ای همسایه تو گوش کن. ( نظیر این ضرب المثل در زبان فارسی : به در می گویم که دیوار بشوند)
و در روایت دیگری می فرماید:
« معناه ما عاتب الله عزوجل به علی نبیه فهو یعنی به ما قد مضی فی القرآن مثل قوله : { و لولا ان ثبتناک لقد کدت ترکن الیهم شیئا قلیلا} عنی بذلک غیره »
معنای آن اینست ( معنای حدیث قبل) که هرچه خدای عزوجل به پیامبرش صلی الله علیه و آله عتاب فرموده مقصود از آن دیگران است. مانند گفتار خداوند : { سوره اسرا آیه 74 – اگر نبود که ما تو را استوار داشتیم نزدیک بود کج شوی به سوی ایشان } و با این کلام غیر او را قصد کرده است.
اصول کافی / ج2 / « کتاب فضل القرآن » « باب نوادر » حدیث 14
از امام صادق علیه السلام پرسیده شد: قرآن و فرقان دو چیزند( دو معنی دارند) یا یک چیزند؟ فرمود:
« القرآن جمله الکتاب و الفرقان المحکم الواجب العمل به »
قرآن همه ی کتاب است و فرقان همان قسمت محکم آن است که عمل به آن واجب است.
اصول کافی / ج2 / « کتاب فضل القرآن » « باب نوادر » حدیث 1
پیامد قرآن خواندن و عمل نکردن به آن
عمل به آیات قران
امام صادق علیه السلام می‌فرماید:
«رب تالی القرآن و القرآن یلعنه».(1)چه بسا تلاوت کننده قرآن که قرآن لعنتش می‌کند
وقتی از حضرت سئوال شد آنان کیانند فرمود: کسانی که قرآن را می‌خوانند اما به آن عمل نمی‌کنند
همچنین می‌فرماید: «من قراء القرآن من هذه الامه ثم دخل النار فهو ممن کان یتخذ بآیات الله هزوا». (2)کسی که قرآن رابخواندولی به آن عمل نکندبه آتش دوزخ دچار خواهد شد چرا که گوئی در دنیا به تمسخر قرآن مشغول بوده است.
1 ـ بحارالانوارجلد11ص223
2 ـ جامع‌الاخبار ص 56.
امام صادق علیه السلام می فرماید: «قاری قرآن به سه چیز نیاز دارد: دلی خاشع، بدنی فارغ، جایی خالی، و چون دل او برای خدا خاشع گردید شیطان رجیم از او گریزان خواهد شد.»
تفسیر نورالثقلین، ج3، ص.85
امام صادق علیه السلام درباره حق تلاوت آیات می فرماید: آیات آن را با دقت بخوانند، حقایق آن را درک کنند و به احکام آن عمل نمایند، به وعده های آن امیدوار، و از وعیدهای آن ترسان باشند، از داستان های آن عبرت گیرند، به اوامرش گردن نهند و نواهی آن را بپذیرند، به خدا قسم منظور حفظ کردن آیات و خواندن حروف و تلاوت سوره ها، یادگرفتن اعشار و اخماس* آن نیست.»
ارشاد دیلمی، نقل از تفسیر نمونه، ج1، ص.431
امام صادق علیه السلام می فرماید:
قرآن عهدنامه خدا برای مردم است. شایسته است که انسان مسلمان به آن عهدنامه نگاه کند و در هر روز پنجاه آیه بخواند.
امام صادقعلیه السلام می‌فرماید:
«من إنْهَمَکَ فِیطَلَبِ النَّحْوِ، سُلِبَ الْخُشُوعُ»
کسی که تمام کوشش خود را در راه طلب نحو صرف کند، از خشوع محروم میشود.
مستدرک الوسائل، ج 4، ص 279، موسّسه آلالبیت.
آگاهی به معنای آیات و هشدار در مورد ترک تدبر در قرآن
امام صادقعلیه السلام می‌فرماید:
«الْمُقْرِیءُ بِلاعِلْمٍ کَالْمُعْجِبِ بِلامالٍ وَلامُلْکٍ»
قرائت کننده بدون علم و آگاهی، مثل کسی است که بدون مال و ملک از خود راضی باشد.
مستدرک الوسائل، ج 4، ص 252، موسّسه آلالبیت.
و همچنین از امام صادقعلیه السلام نقل شده است که فرمود:
ای مفضّل! اگر شیعیان ما در قرآن تدبّر میکردند، در فضیلت ما شک نمینمودند.
بحارالانوار، ج 53، ص 26.
امام صادقعلیه السلام می‌فرماید:
« إنَّ القُرآنَ لایُقرَاُ هَذْرَمَهً وَلکِنْ یُرَتَّلُ تَرْتیلاً فَإذا مَرَرْتَ بِآیَهٍ فیها ذِکْرُ الجَنَّهِ فَقِفْ عِنْدَها وَسَلِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ الْجَنَّهَ وَ إذا مَرَرْتَ بِآیَهٍ فیها ذِکْرُ النَّارِ فَقِفْ عِنْدَها وَ تَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ »
هر آینه قرآن با سرعت و شتاب نباید خوانده شود و باید هموار و شمرده و با آهنگ خوش خوانده شود و هرگاه به آیهای که در آن نام بهشت برده شده است، گذر کنی آنجا بایست و از خدای عزّوجلّ، بهشت را بخواه و چون به آیهای که در آن ذکر دوزخ است، گذر کنی نزد آن نیز توقّف کن و از دوزخ به خدا پناه ببر.
اصول کافی، ج 4، ص 422.
امام صادق علیه السلام می‌فرماید:
«إنَّ هذَالقُرآنِ فیهِ مَنارُالهُدی وَ مَصابیحُ الدُّجی فَلْیَجُلْ جالٍ بَصَرَهُ وِ نَفْتَحُ لِلضِّیاءِ، نَظَرَهُ فَإنَّ التَّفَکَّرَ حَیاهُ قلْبِ الْبَصیرِ کَما یَمْشیِ الْمُسْتَنیرُ فِیالظُّلُماتِ بِالنُّورِ»
همانا قرآن (کتابی) است که در آن جایگاه نور هدایت و چراغهای شب تار است. پس شخص تیزبین باید که در آن دقّت نظر کند و برای پرتوش نظر خویش را بگشاید. زیرا کهاندیشه کردن، زندگانی و مایه حیات قلب بینا است. چنانکه آنکه جویای روشنایی است، در تاریکیها به سبب نور راه پیماید.
اصول کافی، ج 4، ص 400، انتشارات علمیه اسلامیه.
امام صادق علیه السلام فرمودند:
«ای الذی یعالج القرآن و یحفظه بمشقه منه و قله حفظ له اجران»
کسی که قرآن را با مشقت و تحمل سختی حفظ می‌کند، دو اجر در پیش دارد یکی اجر نفس کار است و دیگری اجر توفیق عمل …
اصول کافی ج 2 ص 606.
امام صادق علیه السلام به مردی فرمودند:
« انک قد جعلت طبیب لنفسک و بین لک الداء و عرفت آیه الصحه و دللت علی الدواء، فانظر کیف قیامک تردها»
ترجمه: تو را طبیب خودت کرده اند و درد را هم برایت گفته اند و نشانه ی سلامتی را نیز به تو یاد داده اند و به دارو هم راهنمایی کرده اند، اکنون بنگر تا چگونه درباره ی آن رفتار کنی.
شرح – مجلسی ( ره) گوید: درد همان اخلاق زشت و گناهان کشنده است و نشانه ی سلامتی همان نشانه هایی ست که خدا و رسول و ائمه اطهار فرموده اند مانند آیات اول سوره مومنون و سایر آنچه در اوصاف مومنین و متقین گفته شده و دارو توبه و استغفار است و همچنین همنشینی با اخیار و پرهیز کردن از اشرار و زهد در دنیا و...
کافی/ جلد چهارم/ باب محاسبه
