مِشـــــکوة

شرح دعای روز شانزدهم؛ ابرار چه کسانی هستند؟‏ 

          

آیت‌الله گرامی در ادامه شرح ادعیه ماه مبارک رمضان، به مفهوم «برّ» پرداخته و در شرح فرازهای دعای روز شانزدهم آورده است:

اللَّهُمَّ وَفِّقْنِی فِیهِ لِمُوَافَقَةِ الْأَبْرَارِ وَ جَنِّبْنِی فِیهِ مُرَافَقَةَ الْأَشْرَارِ وَ آوِنِی فِیهِ بِرَحْمَتِکَ إِلَى (فِی) دَارِ الْقَرَارِ بِإِلَهِیَّتِکَ یَا إِلَهَ الْعَالَمِین‏

اى خدا، در این روز مرا بر موافقت نیک‌‏مردان فروتن و خدا ترس، موفق بدار و از رفاقت اشرار جهان دور گردان و مرا در بهشت دار القرار به رحمتت منزل ده، به حق الهیت و معبودیتت اى خداى عالمیان.

اللَّهُمَّ وَفِّقْنِی فِیهِ لِمُوَافَقَةِ الْأَبْرَارِ

خدایا، کاری کن که من با خوبان و ابرار موافق و همراه باشم؛ کلمه" ابرار" جمع کلمه" برّ"- به فتحه «ب»است، و کلمه« برّ» صفت مشبهه از مصدر« بِر» به کسره باءاست، که به معناى احسان است، و این معنا در مورد کسى صادق است که عمل خود را نیکو سازد، و از نیکو ساختن آن هیچ نفعى که عاید خودش شود، در نظر نگرفته باشد، نه جزایى را در مقابل عملش به او دهند، و نه حتى تشکرى از دیگران، انتظار داشته باشد.

کلمه«بر»- به فتحه «ب» به معناى کسى است که خیر را بدان جهت که خیر است مى‏خواهد، نه بدان جهت که اگر انجام دهد نفعى عایدش مى‏شود، بلکه حتى در صورتى هم که خودش آن را دوست نمى‏دارد، صرفا بخاطر اینکه خیر است انجام مى‏دهد، و بر تلخى آن که مخالف با خواهش نفس او است صبر مى‏کند، و عمل خیر را بدان جهت که فى نفسه خیر است انجام مى‏دهد، هر چند به زحمت و ضرر خود تمام شود، نظیر وفاى به نذر. و یا بدان جهت که براى دیگران نافع است انجام مى‏دهد، مانند اطعام طعام به بندگان مستحق خدا.

ابرار چه کسانی هستند؟

و با در نظر گرفتن این که هیچ خیر و صلاحى در هیچ عملى نیست مگر با ایمان به خدا و رسولش، و ایمان به روز جزا ...لذا" ابرار" کسانى هستند که عمل خیر را بخاطر ایمان به خدا، رسول او و روز جزا انجام مى‏دهند، چون ایمانشان ایمان رشد و بصیرت است، یعنى خود را بنده و مملوک پروردگار خود مى‏دانند، و معتقدند که خلق و امرشان به دست او است، و خودشان هم مالک نفع و ضررى براى خود نیستند، قهرا معتقدند که نباید اراده کنند، مگر چیزى را که پروردگارشان اراده کرده؛ و انجام ندهند، مگر عملى را که او بپسندد؛ در نتیجه اراده او را بر اراده خودشان مقدم مى‏دارند، و براى خشنودى او عمل مى‏کنند، هر چند که به ضرر خودشان تمام شود، بر آن ضرر و ناسازگارى با میل درونى خود صبر مى‏کنند، و زحمت اطاعت او را تحمل نموده، آنچه مى‏کنند به خاطر خشنودى او مى‏کنند، و در نتیجه در مرحله عمل، عبودیت را خالص براى خدا مى‏سازند. [1]

وَ جَنِّبْنِی فِیهِ مُرَافَقَةَ الْأَشْرَارِ

خدایا؛ کاری کن که من با بدان رفیق نشوم، در قرآن درباره اهل ایمان می‌فرماید :« وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقاً ؛ نساء 69» و کسانى که از خدا و پیامبر اطاعت کنند، در زمره کسانى از پیامبران، صدّیقان، شهیدان و شایستگان خواهند بود که خدا به آنان نعمت [ ایمان و اخلاق و عمل صالح ] داده؛ و اینان نیکو رفیقانى هستند. رفیق خوب انسان را بهشتی و اهل سعادت می کند و رفیق بد انسان را شقی و اهل دوزخ می کند

همنشین تو از تو به باید ****تا تو را عقل و دین بیفزاید

با بدان کم نشین که صحبت بد ****گر چه پاکی تو را پلید کند

آفتاب بدین بزرگی را ****لکه ابر ناپدید کند

آوِنِی فِیهِ بِرَحْمَتِکَ إِلَى (فِی) دَارِ الْقَرَارِ

خدایا در این ماه رمضان مرا در دار القرار خودت جای بده ؛ دار القرار خدا کجاست؟ اگر فقط حساب قیامت بود می گفتیم مراد بهشت است؛ اما ارتباط با ذات احدیت در همین دنیا هم دارالقرار است و موجب آرامش می‌شود « ِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ رعد ، 28» دل‏ها فقط به یاد خدا آرام مى‏گیرد .

راز این که آخرت، دار القرار است: « اِنّ الاخره هِى دار القرار؛ غافر/ 39»، آن است که انسان در دنیا چون به مقصد نرسیده و در بین راه می‌باشد، آرامش ندارد، ولى وقتى به بهشت رسید، آرامش پیدا می‌کند، چون حرکت، به مقصد و متحرک به هدف رسیده است. البته ثابت مى‏شود نه ساکن، یعنى دار الحرکه به دارالسکون منتهى نمى‏شود، زیرا سکون، هدفِ حرکت نیست بلکه به دار الثبات مى‏رسد و ثبات، هدفِ حرکت است. هیچ حرکتى به سوى سکون نمى‏رود، مگر این که سکونش نسبى باشد و گرنه متحرک مى‏کوشد تا به دار القرار و دار الثبات برسد.2

بالَهِیَّتِکَ یَا إِلَهَ الْعَالَمِین‏

خدایا به مقام الاهیتت متوسل می شوم، معلوم می شود که همه این اموری که در این دعا است تحت عنوان الاهیت حضرت حق می‌باشد و آن صفات الهی، تحت تاثیر این اسم از اسماء الهی است .

[1] - توضیح معنای ابرار برگرفته از تفسیر المیزان می باشد

2-«تفسیر موضوعى آیه الله جوادى آملى بر قرآن کریم ج 9 سیره رسول اکرم در قرآن»