مِشـــــکوة

شرح دعای روز هشتم؛ یتیمان آل محمد چه کسانی هستند؟

آیت‌الله محمدعلی گرامی در شرح دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان بر روابط حسنه اجتماعی، توجه به زیردستان و مستمندان و نیز روزی حلال تاکید کرده است.

اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ رَحْمَةَ الْأَیْتَامِ وَ إِطْعَامَ الطَّعَامِ وَ إِفْشَاءَ السَّلاَمِ وَ صُحْبَةَ الْکِرَامِ بِطَوْلِکَ یَا مَلْجَأَ الْآمِلِین‏؛ «إقبال‏الأعمال ص : 134»

خدایا، در این روز ترحم به یتیمان، اطعام به گرسنگان، افشاء و انتشار سلام و مصاحبت نیکان به حسن نصیب فرما، به حق انعامت اى پناه آرزومندان عالم.

اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ رَحْمَةَ الْأَیْتَامِ

یکی از لوازم زندگی اجتماعی، روابط حسنه با دیگران است؛ که مقدمه رفع نیاز محتاجان است، بنابراین یکی از گروه‌‌هایی که باید مورد توجه قرار گیرند، یتیمان می‌باشند؛ چرا که خداوند، به آه یتیم، بسیار عنایت و توجه می‌کند.

یتیم کیست؟

یتیم کسی است که سرپرست خود را از دست داده باشد ولی گاهی یتیم به معنی کسی است که ولی امر خویش را از دست داده است، در دوران غیبت امام زمان (عج)، همه ما یتیم هستیم؛ در روایت است کسانی که ضعفاء شیعه را سرپرستی می کنند، بخصوص در مسائل اعتقادی، در قیامت لباسی که تمام دنیا، به کمترین رشته آن نمی‌ارزد، بر تن او می‌کنند و به او می‌گویند: «ِ یَا أَیُّهَا الْکَافِلُ لِأَیْتَامِ آلِ مُحَمَّدٍ ص [الْهَادِی لِضُعَفَاءِ مُحِبِّیهِمْ وَ مَوَالِیهِمْ‏] قِفْ تَشْفَع‏..؛ عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، ج‏1، ص: 19» ای کسی که کفالت یتیمان آل محمد(ص) را می کردی توقف کن و از ایشان شفاعت کن.

به همه کسانی که امام او در اختیار ایشان نباشد، اطلاق یتیم شده است، به یتیمانی که سرپرست خود را از دست داده‌اند، باید با نگاه رحمت و عطوفت برخورد داشت، نه قدرت نمایی و فشار؛ چرا که این افراد را از طریق عواطف می‌توان جذب کرد؛ خدایا به من توفیق بده که به یتیمان مهربانی کنم.

صاحب «دررالمطالب» می‌نویسد، حضرت على (ع) در بین راه، متوجه زن فقیرى شد که بچه هاى او از گرسنگى گریه می‌کردند و او آنها را به وسائلى مشغول می‌کرد تا گریه نکنند و براى آسوده کردن آنها، دیگى که جز آب چیز دیگرى نداشت بر پایه گذاشته بود و در زیر آن آتش می‌افروخت تا آنها خیال کنند برایشان غذا تهیه می‌کند حضرت على (علیه السلام) پس از مشاهده این جریان، با شتاب به همراهى قنبر به منزل رفت. ظرف خرمائى، انبانى آرد و مقدارى روغن و برنج بر شانه خویش گرفت و بازگشت، قنبر تقاضا کرد اجازه دهند او بردارد، ولى حضرت راضى نشدند. وقتى که به خانه آن زن رسید ،اجازه ورود خواست و داخل شد، مقدارى از برنجها را با روغن در دیگ ریخت و غذاى مطبوعى تهیه کرد، آنگاه بچه ها را بیدار نمود و با دست خود از آن غذا به آنها داد تا سیر شدند.

حضرت على (علیه السلام)، براى سرگرمى آنها، دو دست و زانوان خود را بر زمین گذاشت و صداى مخصوص گوسفندان را تقلید نمود،‌ بچه‌ها نیز یاد گرفتند و از پى آن حضرت، همین‌ کار را کرده و مى خندیدند، مدتى آنها را سرگرم داشت، تا ناراحتى قبلى را فراموش کردند و بعد از آن خانه خارج شد.

قنبر گفت: اى مولاى من، امروز دو چیز مشاهده کردم علت یکى را می‌دانم، سبب دومى بر من آشکار نیست، اینکه توشه بچه هاى یتیم را خودتان حمل کردید و اجازه ندادید من کمک کنمکه  برای نیل به ثواب و پاداش بود، اما تقلید از گوسفندان را ندانستم براى چه کردید؟

حضرت فرمودند: وقتى که بر این بچه‌هاى یتیم وارد شدم، از گرسنگى گریه می‌کردندو وقتی خواستم وقتى خارج می‌شوم، هم سیر شده باشند و هم خندان باشند.

وَ إِطْعَامَ الطَّعَامِ

خدایا، روزی من کن در ماه رمضان اطعام کنم کسانی را که محتاج طعام جسمانی هستند.

اقسام طعام

 البته طعام گاهی به معنای غذاهای روحانی هم می‌آید، در آیه شریفه که می‌فرماید: «فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى‏ طَعامِهِ ؛ عبس 24» در روایت آمده است یعنی «عِلْمُهُ الَّذِی یَأْخُذُهُ عَمَّنْ یَأْخُذُهُ ؛ کافی (ط - الإسلامیة)، ج‏1، ص: 50» ببینید علمش را از چه کسی می‌گیرد؛ خدایا توفیقم ده که اطعام غذا کنم، اعم از اطعام ظاهری و معنوی.

وَ إِفْشَاءَ السَّلاَمِ

خدایا در این ماه روزی من کن تا افشاء سلام کنم؛ سلم و صلح و صفای با دیگران ممدوح است، برخورد انسان با دیگران باید با سلام شروع شود.

بدون سلام جواب کسی را ندهید

در روایت نقل شده است کسی که پیش از سلام کردن، با شما شروع به گفتگو کرد، جواب او را ندهید «مَنْ بَدَأَ بِالْکَلَامِ قَبْلَ السَّلَامِ فَلَا تُجِیبُوهُ وَ قَالَ ابْدَءُوا بِالسَّلَامِ قَبْلَ الْکَلَامِ فَمَنْ بَدَأَ بِالْکَلَامِ قَبْلَ السَّلَامِ فَلَا تُجِیبُوهُ؛کافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 644».

وَ صُحْبَةَ الْکِرَامِ

تاثیر محیط بر پرورش انسان

خدایا، در این ماه به من توفیق بده که با انسان‌های پاک، متدین و اهل کرامتت همنشین شوم؛ خدایا، مرا با نیکان همنشین کن؛ این مسئله مقوله بسیار مهمی است؛ محیط خاص پرورشی انسان اگر سالم نباشد؛ مقدمه سقوط و هلاکت را فراهم می‌کند اما اگر محیط پاک باشد، موجب ارتباط با افراد نیک است و در نتیجه انسان هم اهل سعادت می گردد.

بِطَوْلِکَ یَا مَلْجَأَ الْآمِلِین

خدایا به قدرتت متوسل می‌شود در همه مسائل؛ تو می توانی توفیقم دهی که با یتیمان به رحمت برخورد کنم، اطعام غذای مادی و معنوی کنم؛ افشاء سلام و تحیت کنم، با بزرگان و نیکان همنشین و هم‌کلام شوم، تو قادری بر این کار، ای کسی که ملجا و پناه آرزومندان هستی.